Những đổi thay thầm lặng trong chăm sóc sức khỏe vùng cao Nghệ An

Bình minh sức khỏe ánh lên từ những bản làng xa

Những buổi khám bệnh lưu động ở Kỳ Sơn, Tương Dương, Quế Phong hay Quỳ Châu từ lâu đã trở thành hình ảnh quen thuộc trên các bản làng vùng cao Nghệ An. Trong những ngôi nhà sàn nằm lưng chừng núi, tiếng loa truyền thông bằng tiếng Thái, Khơ Mú, Mông hay Ơ Đu vang lên giữa mây trời, nhắc người dân về lịch khám thai, lịch tiêm chủng mở rộng hay những buổi tư vấn dinh dưỡng cho trẻ nhỏ… Sự chuyển động âm thầm nhưng sâu sắc ấy phản ánh bước tiến quan trọng trong công tác y tế, dân số và chăm sóc sức khỏe cộng đồng, gắn liền với việc triển khai “Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: 2021 - 2025” tại Nghệ An.

Từ chỗ ít tiếp cận dịch vụ y tế, phụ nữ dân tộc thiểu số nay đã quen với việc kiểm tra sức khỏe thai kỳ định kỳ. Theo ghi nhận của ngành Y tế Nghệ An, tỷ lệ phụ nữ mang thai đi khám đúng lịch tại các địa phương miền núi đã tăng từ 10 - 15%. Ở nhiều bản xa, những ngày hội chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em giúp thai phụ được siêu âm, bổ sung sắt và axit folic, được tư vấn đầy đủ về chế độ dinh dưỡng. Việc tiếp cận dịch vụ miễn phí tại chỗ không chỉ giảm bớt khó khăn đi lại mà còn tạo ra sự thay đổi trong lối sống, đặc biệt trong giai đoạn then chốt 1.000 ngày đầu đời của trẻ, “khoảng thời gian vàng” quyết định tới thể lực và trí lực.

Thay đổi nhận thức về dinh dưỡng và chăm sóc trẻ nhỏ được coi là điểm sáng rõ nhất. Trước đây, thói quen cho trẻ ăn cơm khi còn quá nhỏ, cai sữa sớm hoặc phụ nữ mang thai kiêng khem quá mức vẫn tồn tại trong nhiều gia đình. Nhờ truyền thông bằng tiếng dân tộc, sự vào cuộc của già làng, trưởng bản và đội ngũ y tế thôn bản, phụ huynh đã biết đưa trẻ đến cân đo định kỳ, theo dõi bảng tăng trưởng, áp dụng chế độ ăn đa dạng và duy trì việc bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Một số xã ở Tương Dương, Kỳ Sơn còn tổ chức lớp học hướng dẫn nấu ăn bằng nguyên liệu bản địa, giúp các bà mẹ biết chuẩn bị bữa ăn đủ chất cho trẻ. Kết quả cho thấy tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi và nhẹ cân ở trẻ em dân tộc thiểu số giảm từ 2 - 4% mỗi năm, con số phản ánh rõ tác động của chương trình vào thực tế.

Cùng với đó, chương trình cũng giúp trẻ em vùng cao được bảo vệ tốt hơn thông qua hoạt động tiêm chủng mở rộng. Các loại vaccine được bảo quản trong tủ lạnh tiêu chuẩn tại trạm y tế xã, đội ngũ y tế thôn bản chịu trách nhiệm theo dõi, nhắc lịch và hỗ trợ gia đình đưa trẻ tham gia đúng thời gian. Nhờ đó, tỷ lệ trẻ được tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch tăng lên, góp phần hạn chế các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Đầu tư nâng chất y tế cơ sở vùng cao

Hệ thống y tế cơ sở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tại Nghệ An được tăng cường mạnh mẽ trong giai đoạn 2021 - 2025. Toàn tỉnh đã đầu tư xây dựng và mua sắm trang thiết bị cho 12 trạm y tế xã, giúp nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu. Những thiết bị như cân điện tử, máy đo chiều cao, bộ test nhanh, tủ lạnh bảo quản vaccine… đã giúp các trạm y tế vùng sâu, vùng xa hoạt động chuyên nghiệp và đồng bộ hơn.

Các trạm y tế đã tổ chức khám, chữa bệnh cho 7.500 lượt người dân tộc thiểu số, bảo đảm người dân tiếp cận dịch vụ mà không phải di chuyển xa. Song song đó, việc đào tạo 1.250 học viên là người dân tộc thiểu số làm hộ sinh thôn bản giúp tăng cường lực lượng chăm sóc sức khỏe tại chỗ. Lực lượng này không chỉ theo dõi thai kỳ, hỗ trợ phụ nữ mang thai mà còn là cầu nối truyền thông quan trọng giữa người dân với trạm y tế.

Trong chăm sóc dinh dưỡng, chương trình đã mang lại lợi ích thiết thực khi 17.500 bà mẹ và trẻ em được tham gia theo dõi, phòng chống suy dinh dưỡng. Hơn 2.000 bà mẹ đã được hướng dẫn thực hành dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe sinh sản ngay trong cộng đồng, giúp họ chủ động hơn trong chăm sóc bản thân và con nhỏ. Đặc biệt, 785 trường hợp sinh con an toàn đã được cấp giấy chứng nhận và hỗ trợ theo quy định, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc bà mẹ, trẻ sơ sinh.

Cùng với đó, 10.000 bộ tài liệu và công cụ truyền thông đã được phát hành đến người dân, cung cấp thông tin dễ hiểu, dễ áp dụng. Nhờ được truyền thông bằng chính tiếng bản địa, thông tin y tế trở nên gần gũi, dễ tiếp nhận hơn với phụ nữ và trẻ em vùng cao.

Những kết quả trên cho thấy mô hình đầu tư hạ tầng kết hợp nâng cao năng lực y tế thôn bản đã phát huy hiệu quả rõ rệt. Nhiều xã vùng cao nay đã có khả năng tự cung cấp các dịch vụ y tế cơ bản, thực hiện tiêm chủng mở rộng, theo dõi tăng trưởng trẻ em… mà trước đây phải phụ thuộc hoàn toàn vào tuyến tỉnh.

Bên cạnh những kết quả tích cực, việc triển khai chương trình vẫn còn một số khó khăn về hướng dẫn tiêu chí, định mức hỗ trợ và lồng ghép nguồn lực. Điều này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành để bảo đảm nguồn lực được sử dụng hiệu quả, kịp thời và đúng đối tượng.

Tuy vậy, những thay đổi đã thấy rõ ở bản làng vùng cao Nghệ An cho thấy sự kiên trì của đội ngũ y tế cơ sở và tính bền vững của chương trình. Từ việc nâng chất hạ tầng, tăng năng lực y tế thôn bản, đẩy mạnh truyền thông đến thay đổi hành vi cộng đồng, công tác y tế - dân số ở Nghệ An đang từng bước tạo dựng nền tảng sức khỏe vững chắc hơn cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Những em bé được theo dõi cân nặng thường xuyên, những người mẹ được khám thai đúng lịch và những trạm y tế đầy đủ thiết bị là minh chứng cho hành trình kiên trì ấy. Một hành trình mà mỗi thay đổi nhỏ đều tạo ra hy vọng lớn cho tương lai khỏe mạnh, toàn diện hơn của vùng cao Nghệ An.