Siết chặt kiểm tra xuất xứ điều thô nhập khẩu từ Campuchia

Công văn nêu rõ, qua rà soát tình hình nhập khẩu, số liệu kim ngạch nhập khẩu mặt hàng điều thô trong thời gian qua cho thấy có hiện tượng kim ngạch nhập khẩu điều thô tăng đột biến từ thị trường Campuchia và giảm mạnh khi nhập khẩu từ các nước thuộc châu Phi về Việt Nam.

Siết chặt kiểm tra xuất xứ điều thô nhập khẩu từ Campuchia

Để tăng cường công tác kiểm tra, xác định xuất xứ mặt hàng điều thô nhập khẩu, ngăn chặn hành vi gian lận để hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt hoặc thực hiện các gian lận khác, Tổng cục Hải quan giao Cục Hải quan các tỉnh tiến hành lựa chọn ngẫu nhiên khoảng 10% trên tổng số lô hàng nhập khẩu của tháng liền kề trước đó để kiểm tra thực tế hàng hóa. Trường hợp xác định mặt hàng điều thô nhập khẩu đúng khai hải quan, đúng xuất xứ của Campuchia, có các đặc điểm của hạt điều thô xuất xứ Campuchia thì thực hiện thông quan, giải phóng hàng hóa theo quy định. Trường hợp qua kiểm tra thực tế hàng hóa, đối chiếu với các đặc điểm phân biệt mặt hàng điều thô, nếu phát hiện mặt hàng điều thô nhập khẩu khai có xuất xứ Campuchia, có C/O mẫu D hoặc mẫu S do cơ quan có thẩm quyền của Campuchia phát hành nhưng có những đặc điểm của hạt điều thô Châu phi thì gửi hồ sơ về Tổng cục Hải quan để tiến hành xác minh theo quy định.

Tổng cục Hải quan cũng hướng dẫn Cục Hải quan về một số đặc điểm phân biệt hạt điều thô có xuất xứ Campuchia với hạt điều có xuất xứ từ châu Phi.

Cụ thể, hạt điều Campuchia có mầu thâm, nâu đậm, điều thô đầu vụ thì màu nâu trắng, kích thước to đồng đều, hình dáng tròn hơn hạt điều châu Phi. Hạt điều Châu Phi có màu xanh trắng hoặc trắng, có kích cỡ không đồng đều, hình dáng dẹt, hạt to và nhỏ lẫn lộn.

Hạt điều Campuchia loại hạt nhỏ khoảng 170 hạt/1kg; loại hạt lớn khoảng 110 hạt/1kg; loại hạt trung bình khoảng 140 hạt/1kg, nếu cho vào nước thì tỷ lệ nổi cao, khoảng 60-80%.

Hạt điều châu Phi trọng lượng hạt to, hạt nhỏ dao động từ khoảng 140-170 hạt/1kg, nếu cho vào nước hầu như không nổi hoặc nổi tỷ lệ nhỏ, khoảng từ 10-20%. Hạt điều thô của Campuchia thường nhập khẩu ở dạng rời.

Theo số liệu mới nhất của Tổng cục Hải quan, từ đầu năm đến 15/7, cả nước nhập khẩu hơn 1,87 triệu tấn hạt điều nguyên liệu với kim ngạch hơn 2,82 tỷ USD, tăng tới hơn 174% về lượng và tăng gần 222% về kim ngạch so với cùng kỳ 2020.

Đáng chú ý, 6 tháng đầu năm 2021, lượng nhập khẩu nhiều nhất đến từ Campuchia với với 1 triệu tấn, kim ngạch gần 1,7 tỷ USD, tăng đến 422% về lượng và tăng tới hơn 587% về kim ngạch so với cùng kỳ 2020, chiếm đến gần 60% về lượng và 65% về kim ngạch nhập khẩu điều cả nước trong cùng thời điểm.

Năm 2020, cả nước chỉ nhập khẩu 1.450.463 tấn hạt điều với kim ngạch hơn 1,8 tỷ USD giảm 11% về lượng và giảm 17,1% về kim ngạch so với năm 2019. Riêng thị trường Campuchia chỉ 216.330 tấn, kim ngạch gần 276 triệu USD.

Trước thông tin nhập khẩu điều từ Campuchia tăng bất thường, trước đó, Hiệp hội điều Việt Nam cho biết họ cũng bất ngờ về điều này. Bởi theo ghi nhận từ các doanh nghiệp hội viên, vẫn chủ yếu nhập khẩu điều từ thị trường truyền thống ở châu Phi và sơ bộ chưa ghi nhận có đơn vị nào là thành viên của VINACAS có lượng nhập khẩu tăng bất thường.

Theo các chuyên gia, hiện hạt điều nhập khẩu theo loại hình kinh doanh từ ASEAN có thuế nhập khẩu 0%, trong khi nhập từ thị trường ngoài ASEAN có thuế 5%. Như vậy, có thể đặt nghi vấn các doanh nghiệp “mượn” đường Campuchia để trốn thuế nhập khẩu của mặt hàng này.

Trường hợp doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu để gia công, sản xuất hàng xuất khẩu được hưởng thuế suất thuế nhập khẩu 0% nhưng toàn bộ thành phẩm phải được xuất khẩu. Tuy nhiên, doanh nghiệp có tình trạng thuê dây chuyền máy móc thiết bị để hợp lý hóa điều kiện để xem xét tiêu chuẩn được miễn thuế đối hàng nhập khẩu, sau đó nhập khẩu hạt điều về để tiêu thụ nội địa.

Hành vi vi phạm nêu trên không chỉ là nguy cơ gian lận, trốn thuế, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp làm ăn chân chính và đời sống của người dân trồng điều trong nước.

Nguyễn Hạnh