Hiệu quả cao từ chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng

Nguồn thu ổn định cho bảo vệ rừng

Trong bức tranh phát triển kinh tế xanh và ứng phó với biến đổi khí hậu, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia tiên phong xây dựng và triển khai thành công chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) - một cơ chế tài chính sáng tạo, mang lại nguồn thu ổn định, bền vững cho ngành lâm nghiệp, có ý nghĩa quan trọng đối với công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng.

Năm 2024, tổng thu từ các loại dịch vụ môi trường rừng trên phạm vi toàn quốc đạt hơn 3.769 tỷ đồng; riêng 9 tháng đầu năm 2025, thu đạt 2.342 tỷ đồng, tăng 15,3% so với cùng kỳ năm trước. Nguồn thu này đã góp phần duy trì và bảo vệ 7,46 triệu ha rừng, chiếm hơn 53% diện tích rừng cả nước, qua đó bổ sung nguồn lực tài chính cho các chủ rừng là tổ chức, đồng thời nâng cao thu nhập, cải thiện sinh kế cho hàng trăm nghìn hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng ở vùng sâu, vùng xa - nơi rừng là sinh kế và là mái nhà chung.

Việc giải ngân được hệ thống Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng từ trung ương đến địa phương triển khai kịp thời. Nguồn tiền dịch vụ môi trường rừng năm 2024 đã được chi trả cho 224 Ban quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ quản lý, 99 công ty lâm nghiệp, 1.507 UBND cấp xã, 382 chủ rừng khác là đơn vị bộ đội, doanh nghiệp và trung tâm nghiên cứu, 311.062 chủ rừng là cá nhân, hộ gia đình, cộng đồng, thôn bản, chủ yếu bằng hình thức qua tài khoản ngân hàng, giao dịch điện tử hoặc hệ thống bưu chính, đảm bảo tính công khai, hiệu quả, minh bạch.

Bên cạnh đó, dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các-bon của rừng theo Nghị định số 107/2022/NĐ-CP được thí điểm, đưa Việt Nam lần đầu tiên thương mại hóa thành công kết quả giảm phát thải từ rừng tự nhiên - một dấu mốc thể hiện vai trò tiên phong của Việt Nam trong thực hiện các cam kết khí hậu toàn cầu.

Với 11,3 triệu tấn kết quả giảm phát thải được chuyển nhượng, trong đó 10,3 triệu tấn CO2 theo ERPA đã ký, và 1 triệu tấn CO2 bổ sung từ lượng còn dư của kết quả đo đếm kỳ 1 giai đoạn 2018 - 2019, Việt Nam đã thu về 56,5 triệu USD giúp hỗ trợ cho công tác quản lý, bảo vệ hơn 2,15 triệu ha rừng tự nhiên vùng Bắc Trung Bộ. Chương trình ERPA vùng Bắc Trung Bộ không chỉ giúp mang lại nguồn lực tài chính mới cho các địa phương mà còn gia tăng thu nhập cho người dân giữ rừng, hỗ trợ phát triển sinh kế bền vững, xây dựng, chỉnh trang công trình cộng đồng công cộng và nâng cao năng lực quản lý tài nguyên rừng. Tính đến hết tháng 9/2025, Quỹ tỉnh vùng Bắc Trung Bộ đã thực hiện giải ngân 1.030 tỷ đồng cho các đối tượng hưởng lợi, đảm bảo công khai, minh bạch và tuân thủ đầy đủ các yêu cầu về an toàn môi trường – xã hội của Ngân hàng Thế giới.

Từ thực tế địa phương cho thấy, tại xã Vạn Xuân, tỉnh Thanh Hoá, Vườn Quốc gia Xuân Liên được giao quản lý 24.728,6ha rừng. Trong đó, rừng đặc dụng 23.816,23ha, diện tích còn lại là rừng sản xuất. Diện tích cung ứng DVMTR đến tháng 7/2025 có khoảng 24.000ha thuộc lưu vực của các Nhà máy Thủy điện Cửa Đạt, Dốc Cáy, Xuân Minh, Bái Thượng.

Từ năm 2013 đến tháng 8/2025, Vườn Quốc gia Xuân Liên đã chi trả tiền DVMTR với tổng số tiền hơn 22,5 tỷ đồng cho cá nhân, cộng đồng dân cư nhận khoán bảo vệ rừng. Từ nguồn kinh phí chi trả DVMTR, các thôn, bản đã xây dựng mới và nâng cấp được 12 nhà văn hóa; xây dựng hơn 5km hàng rào khu chăn thả gia súc có kiểm soát; xây mới, sửa chữa 2km kênh mương nội đồng phục vụ sản xuất nông nghiệp; làm hơn 20km đường làng, ngõ xóm tại các thôn bản; sửa chữa hệ thống loa phát thanh; tạo nguồn vốn vay phát triển kinh tế cho các hộ nghèo tại địa phương..., góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.

Tại tỉnh Nghệ An, chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng trên địa bàn tỉnh tiếp tục khẳng định vai trò thiết thực trong việc hỗ trợ công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng. Tổng diện tích rừng xác định được chi trả dịch vụ môi trường rừng năm 2024 đạt trên 570.000 ha, tăng hơn 14.000 ha so với năm trước. Trong đó, rừng tự nhiên chiếm gần 96%, phản ánh tính bền vững trong công tác bảo vệ rừng lâu dài. Chính sách không chỉ hỗ trợ sinh kế cho người dân mà còn thúc đẩy việc tuân thủ pháp luật, giảm dần tình trạng vi phạm lâm luật.

Kinh nghiệm thành công của chính sách dịch vụ môi trường rừng

Từ thực tiễn 9 tháng qua, có thể khẳng định: sự chủ động điều hành, phối hợp đa ngành, ứng dụng công nghệ, minh bạch tài chính, tăng cường kiểm tra, giám sát và truyền thông hiệu quả chính là những yếu tố then chốt quyết định thành công của chính sách DVMTR.

Thành công của ERPA không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn có ý nghĩa sâu sắc về chính trị và môi trường: tạo cơ sở thực tiễn cho việc thể chế hóa dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các-bon của rừng trên phạm vi toàn quốc, đồng thời mở ra cơ hội hình thành thị trường các-bon rừng Việt Nam trong tương lai gần. Đây cũng là kinh nghiệm quý báu để Việt Nam chia sẻ với cộng đồng quốc tế, khẳng định vị thế là quốc gia tiên phong trong quản lý tài chính carbon và thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính.

Trong những tháng cuối năm 2025, hệ thống Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng cả nước tiếp tục đẩy mạnh thu, chi tiền DVMTR, phấn đấu đạt mục tiêu 3.300 tỷ đồng, tổng kết, đánh giá thực hiện thí điểm ERPA rút ra bài học thực tiễn cho việc thể chế hóa dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các-bon rừng, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, truyền thông, nâng cao năng lực, và hợp tác quốc tế.

Từ thành công của chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng và Thỏa thuận ERPA, Việt Nam đang từng bước xây dựng nền tài chính lâm nghiệp hiện đại, góp phần thực hiện Chiến lược phát triển lâm nghiệp bền vững, tăng trưởng xanh và mục tiêu Net Zero vào năm 2050.