Hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng một cách toàn diện

Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập sâu rộng và chuyển đổi mạnh mẽ sang nền kinh tế số. Thương mại điện tử (TMĐT) tiếp tục mở rộng quy mô và tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ. Sự tăng trưởng nhanh của thị trường đồng nghĩa kéo theo nhiều rủi ro mới đối với người tiêu dùng, đặc biệt trong các khâu thanh toán, vận chuyển, chất lượng hàng hóa và bảo đảm quyền lợi sau mua.

Chính vì vậy, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không chỉ là một nhiệm vụ quản lý nhà nước, mà còn là một trong những trụ cột quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững, minh bạch và công bằng của thị trường. Khi quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng được tôn trọng, bảo vệ đầy đủ và kịp thời, đó cũng là lúc nền kinh tế khẳng định được tính minh bạch, doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và xã hội đạt được sự phát triển hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội.

Triển khai mạnh mẽ, hiệu quả công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, có hiệu lực từ ngày 1/7/2024, là dấu mốc quan trọng trong tiến trình hoàn thiện thể chế, khẳng định quan điểm của Đảng và Nhà nước về việc lấy người dân, người tiêu dùng làm trung tâm của phát triển. Luật đã mở ra một giai đoạn mới với nhiều quy định mang tính đột phá, tạo hành lang pháp lý đồng bộ hơn, rõ trách nhiệm hơn và thích ứng tốt hơn với những biến động của thị trường hiện đại.

Là cơ quan chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, thời gian qua Bộ Công Thương đã đôn đốc, chỉ đạo các đơn vị thuộc Bộ; đồng thời phối hợp với Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố, các cơ quan, tổ chức liên quan triển khai mạnh mẽ, hiệu quả công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên phạm vi cả nước.

Một trong những công cụ quan trọng được Uỷ ban Cạnh tranh quốc gia (Bộ Công Thương) thiết lập và vận hành là Hệ thống Tổng đài tư vấn và hỗ trợ người tiêu dùng 1800.6838. Thông qua Tổng đài, người tiêu dùng được tư vấn một cách kịp thời và chuyên sâu về nhiều nội dung cốt lõi.

Các nội dung tư vấn bao gồm các quy định của pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, làm rõ quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng, cũng như trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ. Tổng đài cũng hướng dẫn chi tiết các phương thức giải quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và doanh nghiệp, từ thương lượng, hòa giải cho đến trọng tài và tòa án.

Ngoài ra, người dân còn được tư vấn cách thức gửi yêu cầu bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; đơn, thư phản ánh; đơn khiếu nại, tố cáo đến đúng cơ quan nhà nước có thẩm quyền để được giải quyết theo quy định của pháp luật, bao gồm cả cách thức gửi đơn phản ánh, kiến nghị đến chính Uỷ ban Cạnh tranh quốc gia đối với những vấn đề thuộc thẩm quyền của Ủy ban. Tổng đài còn cung cấp thông tin về quá trình tiếp nhận, giải quyết đơn, thư của người tiêu dùng tại Uỷ ban Cạnh tranh quốc gia cùng một số nội dung khác có liên quan đến lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Khi hành vi mua sắm trực tuyến trở nên phổ biến hơn, số lượng phản ánh, kiến nghị của người tiêu dùng cũng có xu hướng gia tăng, trở thành một chỉ dấu quan trọng để nhận diện những “điểm nóng” của thị trường.

Chỉ tính riêng trong 9 tháng đầu năm 2025, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đã tiếp nhận hơn 11.500 cuộc gọi qua tổng đài tư vấn và hỗ trợ người tiêu dùng 1800.6838. Trong số này, có 7.449 cuộc gọi được tư vấn, giải đáp trực tiếp, chiếm tỷ lệ 64,5%, còn lại hơn 4.000 cuộc gọi chưa thể xử lý do hạn chế về nhân lực và thời gian.

Hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng một cách toàn diện

Nhằm cụ thể hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, Bộ Công Thương cũng vừa ban hành Quyết định số 2724/QĐ-BCT về việc phê duyệt “Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026 - 2030” (Đề án). Đề án do Bộ Công Thương chủ trì triển khai các hoạt động trọng tâm, các nội dung chuyên sâu về hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực thực thi, hỗ trợ người tiêu dùng và phát huy vai trò xã hội hóa.

Việc triển khai Đề án không chỉ nhằm hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng một cách toàn diện, mà còn góp phần xây dựng văn hóa tiêu dùng mới, nơi mỗi người dân hiểu rõ quyền, nghĩa vụ và có khả năng tự bảo vệ mình trước những biến động phức tạp của thị trường. Đây cũng là một bước tiến quan trọng trong tiến trình xây dựng nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập và lấy con người làm trung tâm phát triển, đúng theo tinh thần mà Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã xác định.

Đề án xác định rõ quan điểm, công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giai đoạn 2026 - 2030 sẽ được triển khai một cách đồng bộ, thống nhất và hiệu quả trên phạm vi toàn quốc, bảo đảm sự phối hợp hiệu quả giữa Trung ương và địa phương, giữa cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội và doanh nghiệp.

Đây không chỉ là yêu cầu về tổ chức thực hiện, mà còn là định hướng chiến lược xuyên suốt, phản ánh tầm nhìn dài hạn trong xây dựng và phát triển hệ thống bảo vệ người tiêu dùng hiện đại. Đó là lấy người dân làm trung tâm, vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa là động lực, nhân tố quan trọng để thúc đẩy công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

5 nhóm giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm của Đề án: Hoàn thiện thể chế, chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước; phát triển hạ tầng công nghệ, cơ sở dữ liệu và đẩy mạnh chuyển đổi số; đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật và giáo dục người tiêu dùng; nâng cao năng lực đội ngũ thực thi và phát huy vai trò của các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ người tiêu dùng; tăng cường hợp tác quốc tế và huy động nguồn lực.

Việc triển khai Đề án được tổ chức theo hướng thống nhất, đồng bộ và hiệu quả, bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và toàn xã hội. Bộ Công Thương là cơ quan chủ trì, thông qua Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia trực tiếp điều phối, hướng dẫn, kiểm tra và tổng hợp kết quả thực hiện trên phạm vi cả nước. Các bộ, ngành liên quan phối hợp trong việc hoàn thiện chính sách, chia sẻ thông tin, triển khai các hoạt động chuyên môn và tuyên truyền nâng cao nhận thức trong phạm vi lĩnh vực quản lý. Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố căn cứ điều kiện thực tế địa phương để xây dựng kế hoạch triển khai, bố trí nguồn lực, tổ chức các hoạt động tuyên truyền, tập huấn và hỗ trợ người tiêu dùng.

Việc phân cấp, phân quyền trong tổ chức thực hiện sẽ tuân thủ các quy định hiện hành và các nghị định mới về phân cấp, nhằm tăng cường trách nhiệm địa phương và cơ chế phối hợp liên ngành. Cùng với đó, các Hội bảo vệ người tiêu dùng, tổ chức xã hội, doanh nghiệp và cơ quan truyền thông được khuyến khích tham gia tích cực vào công tác tuyên truyền, tư vấn, hòa giải và giám sát việc tuân thủ pháp luật. Sự phối hợp đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương sẽ tạo nền tảng vững chắc để các hoạt động bảo vệ người tiêu dùng được triển khai thiết thực, toàn diện và bền vững, góp phần xây dựng môi trường tiêu dùng an toàn, lành mạnh và minh bạch.

Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026 - 2030 không chỉ là bước tiếp nối trong lộ trình thực thi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, mà còn là cam kết mạnh mẽ của Nhà nước trong việc xây dựng một môi trường tiêu dùng an toàn, minh bạch và bền vững. Với định hướng lấy người tiêu dùng làm trung tâm, mọi chính sách, hoạt động và giải pháp đều hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng phục vụ, bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân, đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp kinh doanh có trách nhiệm và đạo đức.

Sự phối hợp đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, cùng với việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, chuyển đổi xanh và phát huy vai trò của toàn xã hội sẽ là nền tảng để công tác bảo vệ người tiêu dùng thực sự đi vào chiều sâu, mang lại hiệu quả thiết thực. Qua đó, Đề án góp phần củng cố niềm tin của người dân, khuyến khích tiêu dùng bền vững và thúc đẩy nền kinh tế thị trường minh bạch, hiện đại, lấy con người làm trung tâm của sự phát triển.