Những năm qua, khắp các tỉnh, thành phố trên địa bàn cả nước đã thúc đẩy phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm theo hướng hiện đại, ứng dụng công nghệ mới nhằm nâng cao năng suất, chất lượng gắn với bảo vệ môi trường. Từ khi áp dụng công nghệ mới, ngành chăn nuôi tại địa phương đã phát huy hiệu quả.
Từ thực tế đó, phát triển kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh trong nông nghiệp đang là bước đi tất yếu để ngành nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững, thân thiện với môi trường và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Lâm Đồng: Bảo đảm chăn nuôi gắn với bảo vệ môi trường
Trang trại chăn nuôi gà thương phẩm của anh Nguyễn Văn Vượng là một trong những trang trại có quy mô lớn ở xã Nam Ban Lâm Hà. Để bảo đảm vệ sinh môi trường và phòng ngừa dịch bệnh, trang trại áp dụng hệ thống chuồng trại khép kín và sử dụng đệm lót sinh học. Đệm lót sử dụng nguyên liệu hữu cơ, lên men bằng vi sinh vật kết hợp với vỏ trấu để tạo nền chuồng. Phương pháp này không chỉ giảm ô nhiễm mà còn giúp đàn gà khỏe mạnh, không xảy ra dịch bệnh. Từ khi áp dụng, chất thải, mùi hôi, khí độc, dịch bệnh đã giảm đáng kể. Chất thải chăn nuôi sau khi thu gom được tái sử dụng làm phân hữu cơ bón cho cây trồng, giúp tiết kiệm chi phí. Hiện nay, mỗi năm trang trại nuôi ba lứa gà thịt thương phẩm, mỗi lứa hơn 40 nghìn con, mang lại hiệu quả kinh tế ổn định.
Tại thôn Bồng Lai, xã Hiệp Thạnh, gia đình anh Lê Khánh Thanh Tùng nuôi 40 con bò sữa. Anh Tùng đầu tư xây dựng trang trại khép kín từ chuồng trại đến khu vực xử lý chất thải, giúp trang trại duy trì môi trường sạch sẽ và hỗ trợ chi phí chăn nuôi. Để thay đổi quy trình xử lý truyền thống, gia đình đã học hỏi và thực hiện mô hình sản xuất phân trùn quế. Theo đó, toàn bộ phân bò được xử lý triệt để, tránh tình trạng tồn đọng, gây ô nhiễm môi trường. Phân trùn quế được dùng bón cho vườn cỏ hoặc bán ra thị trường giúp tăng thêm thu nhập.
Mô hình chăn nuôi gà khép kín, sử dụng đệm lót sinh học của anh Nguyễn Văn Vượng, xã Nam Ban Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng.
Xã Lạc Dương có nhiều hộ gia đình là người dân tộc thiểu số. Trước đây, người dân chăn nuôi chủ yếu là thả rông; một số hộ nuôi nhốt gia súc, gia cầm dưới sàn nhà gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến cuộc sống cộng đồng. Nhờ sự tuyên truyền, vận động của ngành chăn nuôi và chính quyền địa phương, các hộ đã chuyển sang xây dựng chuồng trại khép kín. Điển hình như gia đình ông Dơng Gur Ha Bông tại khu vực Vườn Quốc gia Bidoup-Núi Bà, sau khi tham gia lớp tập huấn và vay vốn ngân hàng, ông đã xây dựng chuồng trại khép kín và trồng 9.000 m2 cỏ voi làm thức ăn cho gia súc. Kết quả, 65 con trâu, bò phát triển tốt, mang lại thu nhập khoảng 300 triệu đồng/năm từ bán gia súc và phân bón.
Lâm Đồng hiện có khoảng 388 trang trại chăn nuôi lợn, 110 trang trại bò, 149 trang trại gia cầm quy mô lớn và hơn 1.000 trang trại quy mô vừa. Tính đến tháng 7/2025, tổng đàn gia súc có hơn 1.786 triệu con; gia cầm đạt 16,5 triệu con. Ngành chăn nuôi phát triển ổn định, đáp ứng nhu cầu thị trường và hướng tới mô hình an toàn sinh học, hữu cơ, tuần hoàn.
Theo Chi cục trưởng Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh Lâm Đồng Phạm Phi Long, ngành chăn nuôi của tỉnh đang duy trì ổn định và có chiều hướng phát triển tích cực, các sản phẩm cơ bản đáp ứng tốt nhu cầu thị trường. Ngành không chỉ định hướng phát triển bền vững, gắn với bảo vệ môi trường mà còn hỗ trợ người dân chuyển giao tiến bộ khoa học, kỹ thuật. Vì vậy, nhiều hộ chăn nuôi quy mô lớn đã áp dụng công nghệ tiên tiến, góp phần bảo vệ môi trường sinh thái và thúc đẩy phát triển bền vững.
Các cơ quan chức năng và địa phương đã đẩy mạnh tuyên truyền, khuyến khích hộ chăn nuôi và trang trại áp dụng các biện pháp giảm ô nhiễm, như: xây dựng hệ thống chuồng trại đạt chuẩn, làm bể chứa chất thải; áp dụng công nghệ sinh học, men vi sinh, ủ phân hữu cơ và đệm lót sinh học; tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ các cơ sở thực hiện tốt quy định vệ sinh môi trường.
Quảng Ngãi: Tập trung cho nông nghiệp khép kín
Ở xã Bình Sơn, Hội Nông dân triển khai mô hình sản xuất và chế biến nước mắm theo hướng tuần hoàn. Nếu trước đây xác mắm từng là chất thải gây ô nhiễm, nay đã được Công ty Mười Quý thu mua để làm phân bón và thức ăn chăn nuôi. Mỗi tháng, nhờ đó, người dân giảm gần 5 tấn rác thải đổ ra biển, vừa giữ được môi trường biển sạch hơn, vừa có thêm nguồn thu nhập.
Tại thôn An Mô xã Mộ Đức, gần 30 hộ dân liên kết trồng rau sạch kết hợp nuôi gà. Chất thải chăn nuôi được xử lý bằng đệm lót sinh học, sau đó tái sử dụng làm phân hữu cơ cho rau. Ngược lại, lượng rau dư thừa lại trở thành nguồn thức ăn cho gia cầm. Nhờ cách làm này, lợi nhuận của các hộ tăng tới 1,5 lần so với chăn nuôi, trồng trọt truyền thống.
“Nhờ cách làm mới, rau xanh hơn, gà thịt ngon hơn, chi phí giảm hẳn”, một nông hộ chia sẻ. Những mô hình nhỏ nhưng hiệu quả ấy cho thấy kinh tế tuần hoàn không phải khái niệm xa vời, mà gắn liền với từng giọt mắm, từng luống rau ở nông thôn Quảng Ngãi.
Trong chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”, kinh tế tuần hoàn cũng tạo bước chuyển đáng kể. Ở xã Mộ Đức, 3 ha chanh được trồng hữu cơ không chỉ dừng lại ở bán quả tươi, mà còn được chế biến thành chanh muối, chanh sấy, nước rửa chén tự nhiên… Giá trị sản phẩm nhờ vậy tăng gấp ba lần.
Đến nay, toàn tỉnh đã có 282 sản phẩm OCOP được công nhận, trong đó 18 sản phẩm đạt 4 sao trở lên. Không ít doanh nghiệp tận dụng phụ phẩm nông nghiệp, dược liệu bản địa để sản xuất dầu gội, xà bông, rồi đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử. Điều này giúp nông sản Quảng Ngãi nâng cao sức cạnh tranh, đồng thời giữ được hướng đi xanh, sạch và bền vững.
Sơn La đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp tuần hoàn
Với hơn 320 nghìn ha cây trồng các loại, mỗi năm trên địa bàn tỉnh Sơn La phát sinh khoảng 1,5 triệu tấn phụ phẩm trong hoạt động trồng trọt. Nhằm phát triển nông nghiệp bền vững và tận dụng hiệu quả phế, phụ phẩm, tỉnh triển khai nhiều giải pháp tích cực nhằm chuyển đổi mô hình kinh tế nông nghiệp theo hướng tuần hoàn, biến phế, phụ phẩm thành tài nguyên tái tạo, thân thiện môi trường.
Theo báo cáo của ngành Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, phần lớn các loại phân bón hữu cơ hiện được các hộ sản xuất nông nghiệp tự chế biến theo phương pháp truyền thống. Tuy nhiên trên thực tế, người nông dân vẫn có thói quen sử dụng chủ yếu phân bón vô cơ hoặc sử dụng phân bón hữu cơ không cân đối với các giai đoạn phát triển của cây trồng. Do đó, lượng phế, phụ phẩm nông nghiệp chưa được tận dụng hết, nhiều nơi còn bỏ phí hoặc thải ra môi trường.
Trong khi đó, phần lớn diện tích sản xuất nông nghiệp của Sơn La trước đây đa số nằm trên đất đồi dốc, địa hình chia cắt, gây khó khăn cho việc thu gom, vận chuyển phế, phụ phẩm và tàn dư thực vật để chế biến thành các sản phẩm giá trị gia tăng. Sản phẩm này phân bố rải rác, thiếu sự thu gom có hệ thống. Các hình thức xử lý như tái sử dụng rơm rạ, thân ngô, sắn… thành phân bón hữu cơ, thức ăn chăn nuôi hoặc vật liệu xây dựng vẫn còn hạn chế. Các doanh nghiệp thu mua phế, phụ phẩm chưa nhiều, chủ yếu tái sử dụng trong phạm vi trang trại hoặc thương lái nhỏ lẻ. Không những vậy, người nông dân vùng cao gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận nguồn hỗ trợ tài chính. Đặc biệt, việc chế biến phế, phụ phẩm thành sản phẩm hữu ích như phân bón hữu cơ, thức ăn gia súc đòi hỏi thị trường tiêu thụ ổn định, trong khi nhu cầu tại nhiều khu vực chưa cao.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La Cầm Thị Phong cho biết: Tỉnh đang triển khai nhiều giải pháp để sử dụng hiệu quả phế, phụ phẩm trong nông nghiệp. Cùng với các chương trình, dự án hỗ trợ, tỉnh tiếp tục khuyến khích nghiên cứu, phát triển phân bón hữu cơ chất lượng cao, chứa vi sinh vật có ích, dễ sử dụng, tận dụng nguyên liệu phế, phụ phẩm từ sản xuất nông nghiệp tại địa phương. Các đơn vị liên quan đẩy mạnh chuyển giao công nghệ sản xuất phân bón hữu cơ tiên tiến, thân thiện môi trường, phù hợp quy mô nông hộ, góp phần giảm chi phí đầu vào, bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng, giá trị nông sản Sơn La.
Tỉnh Sơn La đặt mục tiêu đến năm 2030, lượng phân bón hữu cơ công nghiệp sử dụng đạt tối thiểu 30% tổng lượng phân bón trong sản xuất nông nghiệp; lượng phân bón hữu cơ tự sản xuất tại quy mô nông hộ đạt tối thiểu 500 nghìn tấn/năm; hơn 80% số huyện, thị xã, thành phố xây dựng mô hình sử dụng phân bón hữu cơ gắn với chuỗi giá trị sản phẩm chủ lực, đặc sản của địa phương. Theo thống kê, từ năm 2020 đến nay, Sơn La hỗ trợ 89 doanh nghiệp, hợp tác xã triển khai 24 mô hình sản xuất nông nghiệp hữu cơ với tổng kinh phí hơn 15 tỷ đồng.
Cùng với công tác tuyên truyền, tỉnh Sơn La hướng dẫn người dân tận dụng hiệu quả nguồn phế, phụ phẩm trong sản xuất. Một số phương thức chế biến hiệu quả đã được triển khai như: Chế biến rơm, lõi ngô, thân ngô làm nấm ăn; sử dụng cây ngô tươi chế biến thức ăn chăn nuôi; sản xuất nhiên liệu đốt và than sinh học từ lõi ngô, mùn tre, trấu, mùn cưa và các phế, phụ phẩm khác; chế biến bã sắn, vỏ sắn thành thức ăn gia súc hoặc phân bón; sản xuất phân vi sinh từ bã mía, rỉ mật, tro nhà máy đường; ủ vỏ cà-phê tươi làm phân bón hoặc nuôi giun quế. Đáng chú ý, nhờ tăng cường tuyên truyền và hướng dẫn, nhận thức của người dân về lợi ích sử dụng phế, phụ phẩm nông nghiệp đã thay đổi rõ rệt. Nhiều hộ dân hạn chế đốt hoặc bỏ hoang phế, phụ phẩm ngay tại nương ruộng, góp phần giảm lãng phí tài nguyên và ô nhiễm môi trường.
Cần nhiều cơ chế để khuyến khích
Có thể nói, chăn nuôi theo mô hình kinh tế tuần hoàn là việc triển khai các loại hình, phương thức, công nghệ gắn với giảm tiêu hao nguyên liệu đầu vào, xử lý tối ưu chất thải chăn nuôi phục vụ trồng trọt, thủy sản và lâm nghiệp. Những năm gần đây, ở Việt Nam, việc áp dụng mô hình này đã nâng cao giá trị, gia tăng sản phẩm nông nghiệp, tận dụng đầu ra của chăn nuôi tạo nguồn phân bón hữu cơ cho trồng trọt, làm thức ăn cho gia súc.
Rào cản chính sách, sự chưa đồng bộ giữa các bộ luật trong việc coi phụ phẩm của ngành này là nguyên liệu của ngành khác… là những vấn đề cần sớm được tháo gỡ trong định hướng phát triển kinh tế tuần hoàn trong chăn nuôi.
Theo Cục Chăn nuôi và Thú, thời gian qua trên cả nước có nhiều mô hình chăn nuôi hữu cơ, tuần hoàn đã hình thành và đang được nhân rộng; nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào sản xuất chăn nuôi theo chuỗi khép kín với quy mô lớn và sản xuất theo hướng tuần hoàn. Tuy nhiên, chăn nuôi tuần hoàn ở nước ta cũng đang gặp nhiều khó khăn như: Chưa có chính sách riêng để thu hút các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư cho nông nghiệp tuần hoàn. Quy định pháp luật riêng về tái chế, tái sử dụng chất thải chăn nuôi, phụ phẩm nông nghiệp theo hướng tuần hoàn chưa đầy đủ. Vùng nguyên liệu đầu vào để thực hiện tuần hoàn chất thải chăn nuôi, phụ phẩm nông nghiệp chưa ổn định; thiếu hệ thống dữ liệu thông tin phụ phẩm nông nghiệp cho nên việc đánh giá tiềm năng sử dụng ở Việt Nam còn hạn chế.
Nói về chăn nuôi tuần hoàn, ông Tống Xuân Chinh - Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ NN&MT) cho biết, khái niệm tuần hoàn xuất phát từ mô hình kinh tế tuần hoàn, giờ áp dụng vào các ngành nông nghiệp, chăn nuôi. Về văn bản, hiện chúng ta mới được đưa vào văn bản quản lý, về quy phạm vẫn chưa có văn bản bắt buộc trên phạm vi toàn quốc. Chăn nuôi theo quy mô tuần hoàn, đầu ra, đầu vào đánh giá định mức kinh tế kỹ thuật còn thiếu vắng.
Không chỉ Việt Nam mà cả các nước trên thế giới cũng chưa có quy định này trong chăn nuôi tuần hoàn. Theo đó, chúng tôi rất mong các báo đài, cơ quan truyền thông tích cực thông tin về mô hình tuần hoàn. Đã tuần hoàn thì phải sử dụng chất thải cho mô hình trồng trọt, chăn nuôi... Theo tôi, tuần hoàn phải tuần hoàn khéo kín, chất thải đưa ra bón cỏ, cây để phục vụ lại chăn nuôi.
Con gà chưa tuần hoàn được, nhưng có thể tham gia vào một số việc như làm phân bón,... gọi là phi tuần hoàn theo giai đoạn nhất định. Sắp tới, chúng ta sau phải phân loại cụ thể với từng loại vật nuôi để áp dụng mô hình chăn nuôi tuần hoàn, nông nghiệp tuần hoàn.
Trong chăn nuôi, có nhiều loại khác nhau như dùng phân nuôi côn trùng, cung cấp sản phẩm protein, dùng phân hữu cơ quý trong cây trồng. Thực ra cần phải có quá trình, vì thế giới vẫn coi đây là mô hình mới và cần phải xây dựng quá trình, quy trình kèm theo. The tôi, sau chúng ta phải xây dựng chính sách hỗ trợ cho nông nghiệp tuần hoàn mới có thể đẩy nhanh quá trình triển khai, thực hiện và áp dụng ở các trang trại, doanh nghiệp", ông Tống Xuân Chinh nhận định.
In bài viết
.png)
