Ủy ban Kinh tế và Tài chính: Mở rộng thị trường trong nước, kích cầu tiêu dùng

Sáng 20/10, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi đã trình bài báo cáo thẩm tra kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 và 5 năm 2021 - 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026.

Tăng trưởng thuộc nhóm cao nhất trong khu vực

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết: Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 và 5 năm 2021 - 2025 diễn ra trong bối cảnh đặc biệt nhiều biến động. Trong đó, dịch bệnh, rủi ro địa chính trị, cạnh tranh chiến lược và yêu cầu chuyển đổi xanh, chuyển đổi số đan xen, tạo sức ép lớn lên tăng trưởng.

Ông Phan Văn Mãi nhấn mạnh: Hai năm đầu nhiệm kỳ chịu tác động nặng nề của đại dịch Covid-19. Hai năm cuối, đặc biệt năm 2025, là giai đoạn bứt phá với những quyết sách mang tính lịch sử, từ cải cách thể chế, tinh gọn bộ máy, triển khai mô hình chính quyền hai cấp đến các đột phá về pháp luật, kinh tế tư nhân và hạ tầng chiến lược. Qua đó, tạo nền tảng cho tăng trưởng dài hạn và định hình hướng phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Việt Nam đạt kết quả toàn diện, ấn tượng: 22/26 chỉ tiêu giai đoạn 2021 - 2025 hoàn thành và vượt kế hoạch; riêng hai năm cuối, 100% chỉ tiêu đạt mục tiêu. Tăng trưởng năm 2025 ước đạt 8%, thuộc nhóm cao nhất khu vực; công nghiệp, dịch vụ, nông nghiệp đều tăng mạnh. Xuất siêu duy trì, kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát, khẳng định sức chống chịu và hiệu quả điều hành chính sách của Chính phủ.

Cùng với đó, thể chế được hoàn thiện mạnh mẽ, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được triển khai thực chất, tạo tiền đề cho tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản trị.

Liên kết vùng tạo chuyển biến về chất, hình thành chuỗi đô thị, công nghiệp, dịch vụ gắn với kinh tế biển và thí điểm Khu thương mại tự do Đà Nẵng. Hạ tầng chiến lược phát triển bứt phá, đặc biệt là cao tốc.

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) giai đoạn 2021 - 2025 chiếm khoảng 16% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, Việt Nam nằm trong nhóm 15 quốc gia thu hút FDI lớn nhất thế giới. Các chính sách về giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội, dân tộc, tôn giáo được triển khai đồng bộ, hiệu quả. An sinh xã hội được bảo đảm, quốc phòng, an ninh được củng cố, đối ngoại đạt nhiều thành tựu nổi bật.

Theo đó, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đánh giá cao các quyết sách mạnh mẽ, quyết liệt, tinh thần dám nghĩ, dám làm và sự điều hành linh hoạt, kịp thời của Chính phủ, nhờ đó đạt được nhiều kết quả tích cực, nhiều chỉ tiêu vượt dự báo, tạo nền tảng quan trọng, củng cố niềm tin, ổn định kinh tế vĩ mô và mở ra dư địa thuận lợi cho phát triển nhanh, bền vững trong giai đoạn tới.

Tín dụng chảy vào thị trường vàng và bất động sản, khan vốn cho sản xuất

Theo báo cáo của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, mục tiêu tăng trưởng đang chịu nhiều sức ép trong bối cảnh các động lực chính như xuất khẩu, tiêu dùng và đầu tư chưa thực sự tạo xung lực đủ mạnh. Trong đó, nền tảng xuất khẩu còn thiếu vững chắc, đang có dấu hiệu chậm lại, phụ thuộc lớn vào khu vực FDI và nguồn cung bên ngoài, trong khi chính sách thuế đối ứng, rào cản kỹ thuật và yêu cầu xanh hóa từ các thị trường lớn gia tăng mạnh;

Tiêu dùng trong nước, chưa tạo đột phá rõ nét; liên kết giữa tiêu dùng với sản xuất, du lịch còn yếu; tình trạng buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại, đặc biệt trên các sàn thương mại điện tử vẫn phổ biến.

Cùng với đó, chất lượng tăng trưởng còn hạn chế, nền kinh tế vẫn chủ yếu dựa vào gia công và nhập khẩu nguyên liệu, công nghệ. Sự chi phối của khu vực FDI, chiếm tới hơn 75% xuất khẩu và gần 70% nhập khẩu, đặt ra thách thức đối với mục tiêu nâng cao năng lực tự chủ và khả năng cạnh tranh dài hạn của nền kinh tế.

Đặc biệt, ổn định kinh tế vĩ mô còn tiền ẩn nhiều rủi ro, điều hành tỷ giá gặp nhiều thách thức, thị trường trái phiếu doanh nghiệp chưa phục hồi, thị trường vàng diễn biến phức tạp, làm hạn chế khả năng huy động vốn trung và dài hạn.

“Thị trường bất động sản cần được đánh giá đúng thực chất. Tín dụng vào lĩnh vực này đến cuối tháng 8/2025 tăng gần 19,7%, trong khi vốn cho sản xuất, kinh doanh vẫn gặp nhiều khó khăn. Trong 21 ngành kinh tế, ngành xây dựng có tỷ lệ nợ xấu ở mức 11,33%”- ông Phan Văn Mãi nhấn mạnh.

Nguồn nhân lực chất lượng cao thiếu hụt, đặc biệt trong công nghiệp chế biến, chế tạo, năng lượng, công nghệ cao, số và đổi mới sáng tạo; năng suất lao động tăng bình quân 5,24%/năm, chưa đạt mục tiêu.

Khu vực doanh nghiệp trong nước, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn khó khăn; đầu tư tư nhân chưa được khơi thông, tín dụng tăng 12,04% nhưng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ chỉ 9,62%. Chi phí đầu vào, logistics, hàng rào kỹ thuật tăng, thủ tục hành chính còn rườm rà, số hóa thiếu đồng bộ.

Ngoài ra, mô hình chính quyền địa phương hai cấp còn vướng mắc về tổ chức, nhân sự; già hóa dân số nhanh, tổng tỷ suất sinh chỉ 1,91 con/phụ nữ; biến đổi khí hậu, thiên tai diễn biến phức tạp…

Kiên định ổn định kinh tế vĩ mô, điều hành chính sách tiền tệ

Theo đó, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản thống nhất với các định hướng lớn của Chính phủ, đồng thời nhấn mạnh tám nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm:

Một là, kiên định mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn, điều hành chính sách tài khóa - tiền tệ chủ động, linh hoạt. Bảo đảm an ninh năng lượng, lương thực, tài chính; quản lý hiệu quả thị trường vàng và khơi thông dòng vốn cho sản xuất, kinh doanh.

Hai là, tăng cường năng lực nội sinh, sức chống chịu của nền kinh tế; phát triển công nghiệp nền tảng, mũi nhọn và các lĩnh vực công nghệ, năng lượng sạch, bán dẫn, không gian, lượng tử; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi năng lượng.

Ba là, mở rộng thị trường trong nước, kích cầu tiêu dùng, phát triển xuất khẩu bền vững; tận dụng các FTA, xây dựng thương hiệu quốc gia, đáp ứng tiêu chuẩn xanh, đồng thời tháo gỡ điểm nghẽn về logistics, hạ tầng và chi phí vận tải.

Bốn là, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là trong công nghệ nền tảng và khoa học mới; gắn đào tạo với nhu cầu thị trường, tăng liên kết giữa Nhà nước - doanh nghiệp - cơ sở giáo dục; thu hút, trọng dụng nhân tài, xây dựng lực lượng lao động sáng tạo, kỷ luật.

Năm là, đầu tư hạ tầng chiến lược đồng bộ, thông minh, kết nối quốc gia và quốc tế; đẩy nhanh giải ngân đầu tư công, xử lý dứt điểm dự án tồn đọng; sớm vận hành Trung tâm tài chính quốc tế TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và các khu thương mại tự do thế hệ mới.

Sáu là, phát triển mạnh kinh tế tư nhân, hoàn thiện thể chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, khởi nghiệp sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số và hội nhập chuỗi giá trị toàn cầu.

Bảy là, tháo gỡ vướng mắc thể chế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, hoàn thiện khung pháp lý cho mô hình kinh tế mới; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản trị nhà nước, sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu quả, nhất là ở cấp cơ sở.

Tám là, phát triển văn hóa, xã hội, bảo đảm an sinh, nâng cao đời sống nhân dân; chủ động ứng phó biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai, gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường; giữ vững quốc phòng - an ninh, đẩy mạnh đối ngoại và hội nhập quốc tế, củng cố vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính, năm 2026 mở đầu giai đoạn phát triển mới trong Kế hoạch 5 năm 2026 - 2030, diễn ra trong bối cảnh thế giới tiếp tục biến động nhanh, phức tạp, khó lường. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn gia tăng; rủi ro địa chính trị, bảo hộ thương mại, tái cấu trúc chuỗi cung ứng và áp lực chuyển đổi xanh tác động mạnh đến thương mại, đầu tư và tăng trưởng toàn cầu. Trong nước, yêu cầu đặt ra là giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và tạo xung lực tăng trưởng mới.